الحق گلين‌آغا با هوو بد تا نكرد و وقتي ديد بتول خانم چانه انداخت و چشمش به سقف افتاد، آب تربت به حلقش ريخت و چک‌وچونه‌اش را بست و روبه‌قبله درازش کرد.

 (چهره‌خانه – احسان طبری)

او در زندگی درازش یاد گرفته بود که با هر کسی چه‌طور تا کند تا بتواند کار خودش را پیش ببرد.

با کسی [خوب/ بد] رفتار کردن؛ با مردم کنار آمدن

با کسی [خوب/ بد] تا کردن

او آن‌همه سختی را تاب آورد، اما تحمل این یک حرف را نداشت.

در برابر شخص یا حادثه‌ای مقاومت کردن و از پا درنیامدن

تاب آوردن

از خستگی از پا درآمده بود و دیگر تاب راه‌رفتن نداشت.

تحمل چیزی/ توانایی انجام کاری را داشتن

تاب چیزی/ کاری را داشتن

اختیار دارید، شما تاج سر ما هستید.

برای کسی بسیار محترم/ عزیز بودن

تاج سر کسی بودن

با این کارش چه تاجی به سر ما زده؟ جز زحمت و خرج چیزی برای ما نداشته.

باعث افتخار کسی شدن؛ کار مهمی برای کسی انجام دادن

تاج/ تاجی/ گلی به سرِ کسی زدن

دوستم دوچرخه‌اش را با یک گوشی کهنه تاخت زد ولی بعد پشیمان شد.

کالایی را با کالای دیگر عوض کردن؛ معامله‌ی پایاپای

تاخت زدن

- چرا باید بیش از دیگران به او حقوق بدهیم؟ مگر تافته‌ی جدابافته است؟

- الان غیر از حقوق‌بگیران افراد کمی مالیات می‌پردازند چون عده‌ای خود را تافته‌ی جدابافته می‌دانند،‌ اما این نگاه باید از بین برود.

(هفته‌نامه‌ی تجارت فردا)

کسی که خود را از دیگران ممتاز می‌داند یا دیگری امتیاز ویژه‌ای برای او قایل است

تافته‌ی جدابافته

1- اگر شما موافقت داشته باشید، ما نظر شرکایتان را تامین می‌کنیم.

2- امیدوارم با این تغییر نظر شما تامین شده باشد.

1- کاری را مطابق سلیقه/ نظر کسی انجام دادن

2- چیزی مطابق سلیقه/ نظر کسی بودن

تامین کردن نظر کسی

حالا که پیر و ناتوان شده، دارد تاوان کارهای ناشایست خود را پس می‌دهد.

خسارت دیدن/ رنج بردن به‌خاطر اشتباه/ کار نادرست خود یا دیگری

تاوان چیزی را پس دادن

هیچ‌کس قراروآرام نداشت، همه در تب‌وتاب بودند.

هیجان داشتن؛ بی‌قرار/ برانگیخته بودن

در تب‌وتاب بودن

نیز ← «عقل کسی پارسنگ بردن/ برداشتن»

اوایل با آن دک‌وپزش احترام بعضی‌ها را جلب می‌کرد، اما بعد از مدت کوتاهی همه فهمیدند که یک تخته‌اش کم است.

عقل کسی کم بودن؛ خُل/ شیرین‌عقل بودن

یک تخته‌‌ی کسی کم بودن

به تخمم که نمی خواد دیگه با ما معاشرت کنه.

چیزی برای کسی به‌کلی بی‌اهمیت است؛ به‌درک

به تخم کسی (رکیک)

- تخم بابام نیستم اگر تلافیش را سرش در نیاورم

- پیش هرکس که می‌رسید، می‌گفت: "تخم بابام نیستم اگه ازش انتقام نگیرم." اما هرگز هیچ کاری نکرد.

نوعی تاکید بر کاری؛ سوگند برای انجام کاری که شخص درنظر دارد انجام دهد؛

 برای بیان قطعیت کاری که کسی قرار است انجام دهد، گفته می‌شود.

تخم بابام/ بابای خودم نیستم، اگر ... (غیرمودبانه)

تهدیدهاشونو به تخمش هم حساب نکرد.

به چیزی هیچ اهمیتی ندادن؛ برای چیزی هیچ ارزشی قایل نشدن

چیزی را به تخم خود هم حساب نکردن (رکیک)

غلط کرده، تخمت رو هم نمی‌تونه بخوره.

کسی نمی‌تواند هیچ کاری در برابر دیگری بکند

کسی نمی‌تواند تخم دیگری را هم بخورد/ بگیرد (رکیک)

نیز ← «تخم طلا گذاشتن/ کردن»

 و ← شق‌القمر کردن

و ← تخم طلا گذاشتن

- یکی نیست بگه آقا چه خبره، مگه تخم دوزرده کرده‌ای؟

- دو صفحه گزارش نوشته، خیال می‌کنه تخم دوزرده گذاشته.

- ... نکند علمای تعلیم و تربیت هم همین‌جورها تخم دوزرده می‌کنند.

(جلال آل احمد – مدیر مدرسه)

کار بسیار مهمی انجام دادن (به‌طنز)

تخم دوزرده کردن/ گذاشتن؛

نیز ← «تخم دوزرده گذاشتن»

- مگر این آقا تخم طلا برای شما می‌گذارد که این‌طور تحویلش می‌گیرید؟

- خیلی خوب دیگه! این‌قدر قربون صدقه‌اش نرو. چه کار کرده؟ تخم طلا که نکرده.

کار بسیار بزرگی/ مهمی/ فوق‌العاده‌ای انجام دادن (به‌طنز)

تخم طلا کردن/ گذاشتن

1- این تخم لق کردستان مستقل را انگلیس‌ها در دهن اکراد شکسته و خاطر دولت ترکیه را از این جهت متزلزل ساخته‌اند و البته ما هم باید مثل آن‌ها متزلزل باشیم.

(محمدعلی فروغی- سیاست‌نامه)

- همه‌ی این آتش‌ها از گور پسر ورپریده‌ی آتش‌به‌جان‌گرفته‌ی من بلند می‌شود که این تخم لق را توی دهنتان شکست.

 (صادق هدایت - قضیه‌ی‌ نمک‌ترکی)

2- دست اجنبی چون کرد کشور عجم  ویران
   تخم لق شکست آخر در دهان این و آن   

(میرزاده‌ عشقی - مطلع تصنیف جمهوری)

1- با گفتن چیزی دستاویزی به کسی دادن؛ حرفی/ کار ناروایی را به کسی آموختن؛ چیز زیان‌باری را  یادآوری کردن؛

2- با گفتن مطلبی، بانی رسم بدی شدن

تخم لق چیزی را [در/ توی دهان کسی] شکستن

اختیار دارید، شما روی تخم چشم ما جا دارید.

نزد کسی بسیار عزیز بودن

روی تخم چشم کسی جا داشتن

همه‌ی فکروذکرش متوجه نوه‌هایش بود. آنها را روی تخم چشمش جا می‌داد.

کسی را بسیار عزیز داشتن؛ از کسی خیلی خوب مراقبت کردن

کسی را روی تخم چشم [خود] جا دادن کسی