فرهنگ اصطلاح‌های زبان فارسی

پیشنهاد اصطلاح تازه

توضیح	مثال	معنی	اصطلاح
	- شغل فعلیش نان‌و‌آب حسابی دارد. - در این معامله ضرر نمی‌کنی. نون خوبی توشه.	با پرداختن به آن کار می‌توان درآمد خوبی به‌دست آورد؛ آن کار می‌تواند محل درآمد خوبی باشد	نان/ نان‌وآب داشتن کاری/ چیزی؛ نان خوبی در چیزی بودن
	از قدیم گفته اند همیشه شعبان یک بار هم رمضان. روش شما تا کنون زیان‌های جبران‌ناپذیری به اقتصاد کشور رسانده و نادرست بودن آن بارها در عمل به‌اثبات رسیده است. بیایید یک‌بار هم به حرف متخصصان گوش دهید و روش پیشنهادی آن‌ها را به اجرا بگذارید.	همیشه به دلخواه و مطابق دیدگاه تو عمل شده، بگذار یک مرتبه هم به خواست/ نظر/ صلاحدید من باشد.	همیشه شعبان، یک‌بار هم رمضان
	- گِرد درِ پادشاهان مگردید و عطای ایشان به لقای دربانان ایشان بخشید. (عبید زاکانی - رساله‌ی صدپند) - آن‌قدر ادا و اصول درآورد که از خیر کمکش گذشتم و عطایش را به لقایش بخشیدم. - از جمال‌زاده نوشته بودید، عطایش را به لقایش بخشیدم ... به حرف‌های او هم معتقد نیستم. می‌دانم چندمرده حلاج است. (صادق هدایت – از نامه‌ای به حسن شهید نورائی)	از نیکی/ بخشش/ خوبی کسی به‌خاطر ویژگی‌ ناخوشایندش یا عمل ناخوشایندی که ممکن است از او سر بزند گذشتن/ صرف‌نظر کردن	عطای کسی را به لقایش بخشیدن
	دو هفته پیش، به‌اصرار شاطرحسین روبند شدم ...، دو صندوق نوره معامله کردم. چون پولش متعلق به مرحوم حلیمه‌خاتون بود، نمی‌خوام زیر دین مرده برم، اینه که می‌خوام بدونم ترقی کرده یا نه. (صادق هدایت – حاجی‌آقا)	در محذور اخلاقی/ در رودربایستی قرار گرفتن؛ ماخوذ به حیا شدن	روبند شدن
شجاع ‌السلطنه پسر فتحعلی ‌شاه، زمانى که حاکم کرمان بود، برای خوشمزه‌‌تر شدن کباب، پخت کباب با چوب انار را باب کرد و وقتی میل به کباب داشت، به نوکرها می‌گفت: طوری کباب را بگردانید که نه سیخ بسوزد نه کباب. این دستور او بعدها به‌تدریج به اصطلاح تبدیل شد و معنی امروزی را یافت.	آقایان، ما نباید تصمیمی بگیریم که یک‌طرف ماجرا را از زندگی ساقط کند. یک سیاست‌مدار همیشه باید مراقب باشد که نه سیخ بسوزد، نه کباب.	کنایه از رعایت حد وسط/ از اینکه روشی/ روش معتدلی درپیش گرفته شود تا هیچ‌یک از طرف‌‌ها زیان نکنند/ راضی باشند	نه سیخ بسوزد [و] نه کباب
	- نباید همین‌طور دست روی دست بگذاریم و شاهد از بین رفتن منابع طبیعی باشیم! - پس می‌خوای همین‌طور دست رو دست بذاریم و به‌امید سرکار علیه بنشینیم؟ (جمال میرصادقی - بابا)	منتظر ماندن و اقدامی نکردن	دست رو[ی] دست گذاشتن
	عزم خود را جزم کرده بود که با زورگویان مبارزه کند و حاضر بود برای این هدف هر خطری را به جان و دل بخرد.	اراده کردن؛ تصمیم قطعی گرفتن	عزم خود را جزم کردن
	از وقتی وضع مالیش خراب شده، دیگر نه در بازر کسی خطش را می‌خواند و نه در خانواده.	از کسی حرف‌شنوی داشتن/ اطاعت کردن؛ به دستور/ درخواست کسی ترتیب اثر دادن	خط کسی را خواندن
همچنین ← فلنگ را بستن	- اگه دیدی هوا پسه، بزن به‌چاک و پشت سرتو هم نگاه نکن. - اگر دیدی یک جا خواروخفیف شدی، زود فلنگ را ببند، بزن به چاک، برو به جای دیگر. (جعفر شهری – شکر تلخ)	گریختن؛ فرار کردن؛ بی‌سروصدا/ پنهانی فرار کردن؛ گم‌وگور شدن	به‌چاک زدن؛ به‌چاک جعده زدن (عامیانه)
	- حاجی از بچگی پیش دکاندارها و تاجرهای متعددی پادویی کرده و همه‌ی فوت‌وفن کاسبی را یاد گرفته بود ... معروف بود که از آب کره می‌گیرد. - با وجودی که پولش با پارو بالا می‌رفت، از اونا بود که از آب روغن می‌گرفت. (صادق هدایت – علویه‌خانم)	در سودجویی و مال‌اندوزی چیره‌دست بودن؛ بسیار زرنگ/ زیرک بودن و از هر موقعیتی به‌نفع خود بهره‌برداری مالی کردن	از آب کره/ روغن گرفتن
	- من خاطرجمع هستم که قاتل شوهر بیچاره‌ی من همین شازده است. (ایرج پزشک‌زاد – دایی‌جان ناپلئون) - خاطرت جمع باشد که به‌زودی به مقام وزارت و صدارت خواهی رسید. (جمال‌زاده – قنبرعلی جوان‌مردِ ...)	از چیزی مطمئن بودن؛ درباره‌ی چیزی نگرانی نداشتن	خاطرجمع بودن؛ خاطر کسی جمع بودن
	- راستش را بخواهید، پیشنهاد ایشان آش دهن‌سوزی هم نیست. اگر بتوانیم کمی صبر کنیم، شاید امکان بهتری پیدا کنیم. - این دختره همچین آش دهن‌سوزی نیست که آدم براش غش کنه.	چیز چشم‌گیر/ قابل‌توجه/ بسیار مرغوبی بودن	آش دهن‌سوزی/ دهان‌سوزی بودن
اشاره به این است که پس از عمل اماله، شخص احساس می‌کند که مایع اماله در روده‌های او می‌گردد.	این پسره اینجا چی‌ می‌خواد، چرا مثل آب اماله مرتب می‌ره و می‌آد؟	پی‌درپی و بی‌دلیل معین [به جایی] رفت‌وآمد کردن	مثل آب اماله [به جایی] رفت‌وآمد کردن/ آمدن و رفتن
	- در محله شهرت داشت که آن زن را از شهرنو آورده، آب توبه سرش ریخته و با او ازدواج کرده است. - یارو می‌رود دست یک سیاه‌سرِ لچک‌به‌سر را می‌گیرد و می‌برد شاه‌عبدالعظیم، آب توبه می‌ریزد سرش، یک عمر باهاش زیر یک سقف زندگی می‌کند. (علی اصغر صفوی – قایقران رود پاییز)	کسی (معمولا زنی خودفروش) را به‌قصد زندگی کردن با او توبه دادن	آبِ توبه سر کسی ریختن
تفسیر زیر درباره‌ی معنی دوم این اصط. گفته شده است: در زمان قدیم که یخچالی وجود نداشت، خنک‌ترین آب در تهران آب قناتی بود که مظهر آن درمحل قصر قدیمی قاجار وجود داشت. در دوران رضاشاه زندان قصر را در آن مکان ساختند. پس از آن، هرکس به زندان می‌افتاد، می‌گفتند: رفته است آب خنک بخورد.	1- همین‌که تقّی به توقّی خورد، همه‌شون رفتن اروپا و از اون موقع تا حالا دارن اونجا آب‌خنک می‌خورن. 2- پسرجون، دست از این کارها بردار، اگه گیر بیفتی، باید پنج‌شیش سال آب‌خنک بخوری.	1- در گوشه‌ی دنجی آرام لمیدن 2- زندانی بودن؛ در زندان به‌سر بردن	آب‌خنک/ آب‌ِ خنک خوردن
	نگران نباش، دوتا مهمون کمتر یا بیشتر فرقی نمی‌کنه، آب دیزی رو زیاد می‌کنیم و سروته قضیه را به‌هم می‌آریم.	برای پذیرایی از مهمان متحمل خرج یا زحمت اضافی نشدن/ مقدار کمی به غذا اضافه کردن	آب دیزی را زیاد کردن
	طرب نوجوان ز پیر مجوی که دگر ناید آب رفته به جوی (سعدی)	بازسازی شدن وضع خوب/ خوشایند گذشته	آبِ رفته به جوی [باز]آمدن
	اگر تلاش کنی شاید بتوانی آب رفته را به جوی بازآوری.	وضع خوب/ خوشایند پیشین را دوباره ایجاد کردن	آبِ رفته را به جوی بازآوردن
	قدرت‌های خارجی این گروه را در آب‌نمک خوابانده بودند تا در صورت لزوم برای راه‌انداختن جنگ داخلی و ایجاد هرج‌ومرج در کشور از وجودش استفاده کنند. اما به‌نظر می‌رسد که تاریخ مصرفش گذشته است.	کسی/ چیزی را [پروراندن و] برای استفاده در آینده/ در موقع مناسب زیرنظر داشتن	کسی/ چیزی را توی/ در آب‌نمک خواباندن
	هنوز آب‌ورنگی داشت و مردها را به‌خود جلب می‌کرد.	شاداب/ باطراوت بودن	آب‌ورنگ داشتن

1 2 3 4 بعدی > >